Füg Nedir? Kontrapunto yazısına ve Ortaçağ çok sesli müziğinden alınan benzetmeye dayalı bir müzik biçimi. Tonal sistem içinde, ana kuralları 1650 yılına doğru geliştirilen füg (İtalyanca “kaçış” anlamına gelen fuga’dan) genellikle üç bölümden oluşur: Sunuş; gelişim; stretto.
Fügda Üç Bölüm
Sunuş bölümünde, işlenen temanın öğeleri yer alır: Burada asıl tema olan ve tek başına verilen ana tondaki konu, tonikten dominanta doğru gelişir. Konunun dominant tonuna aktarılmasından oluşan cevapsa tonike doğru gelişir. Gerçek fügde, cevap aralıkları konu aralıklarıyla çok benzeşir; oysa tonal fügde besteci aralıkları değiştirir; cevap, nota yazısı gereği konunun hemen bitiminde araya girmezse, konu cevabın girişine kadar bir kodayla tanımlanır. Çevrimli (devriklenebilen) kontrapuntoyla yazılan karşı-konu, konuya eşlik eden bir öğedir. Sunuşu, tersine bir görüntü olan karşı-sunuş izler. Değişik seslerdeki karşı-konusuyla birlikte verilen konudan önce cevap gelir.
Gelişim bölümünde konunun komşu tonalitelere geçmesi divertimento’lar ve epizod’lar yardımıyla gerçekleştirilir. Stretto (“dar”, “sıkışık” anlamında İtalyanca sözcük), fügün son bölümüdür ve gittikçe daha sıklaşan bir kontrapunto girişleri dizisinden oluşur. Genellikle fügün sonuna doğru, ana tonu taşıyan ve güçlendiren bir dominant pedali yerleştirilir. Bazı fügler iki, hatta üç konu üstüne yazılabilirler.
Füg Ustaları
Füg, Almanya’da Dietrich Buxtehude ve Johann Pachelbel gibi johann Sebastiar Bach’ın öncüleri olan çok sesli müzikçilerin dilinde temel bir biçimdi. Bununla birlikte füge en yetkin biçimini Bach vermiştir. Besteci yaşamının ikinci yarısında Ayarlı Klavsen, Füg Sanatı (Die Kunst der Füge, 1748-1750), Müzik Armağanı’nda (Das musicalisches Opter, 1747), org füglerinde ve çok sayıdaki ses fügünde, fügü en parlak noktasına ulaştırmıştır. Bach’tan sonra, senfonik yapıtlarda temel olarak füglü üslup kullanılmış, asıl fügse daha ender uygulanmıştır.
Mozart ve özellikle Beethoven (Sonat Opus 106, Dörtlü İçin Büyük Füg) füg anlayışını ve fügün nota yapısını yenilediler. Bu arada, Schumann, Franck, Bartok (Yaylılar, Vurmalılar ve Celesta İçin Müzik), Ravel (Couperin’in Mezarı),Stravinskiy gibi besteciler de bu türden yapıtlar verdiler.
Füg Çağdaş Yapıtları
Günümüzde, klasik biçimi içinde gerçek füg örneklerine pek rastlanmıyorsa da, bu anlayışın hâlâ sürdüğü ve onikiton tekniğinin üslubun olanaklarından yararlandığı bir gerçektir. Sözgelimi, Berg’in Lirik Süit’indeki dördüncü hareket, tonal dışı bir sistemde stretto girişleriyle başlar, Weber’in Konzert Opus 24’ü füg anlayışına yaklaşır ve fügün bütün tekniklerinden yararlanır.
Son Yorumlar