Eşek Evcilleştirilmesi Irkı ve Ortaya Çıkışı

Atgiller (Equidae) ailesinden tekparmaklı memeli hayvan.

Çok eski dönemlerde evcilleştirilmiş olan eşek (Equus asinusj, attan daha küçüktür; omuzbaşına kadar olan yüksekliği ırklarına göre, 0,75-1,70 m arasında değişir. İri bir başı ve uzun kulakları vardır, ince olan bacakları yüksek, koni biçiminde toynaklarla son bulur. Gri ya da esmer donlu olan eşek, attan daha dayanıklı, daha sağlam, çok daha azla yetinen bir hayvandır; sırtı çok dengeli ve ayakları çok güçlü oldu­ğundan, taşımacılıkta kullanılır. Sert ve esnek derisinden,davul,tram­pet, vb. çalgılar ile bir çeşit pütürlü deri yapımında yararlanılır.

Birçok evcil eşek ırkından, Avrupa’ nın her yanında yaygın olan ırkın omuzbaşına kadar yüksekliği 1-1,40 m’dir. Kuzey Afrika ırkı daha kü­çüktür. Yüksek ve ince olan Mısır ırkının uyumlu bir yapısı vardır. Poitou ırkı, tümünden büyük (omuz- başı yüksekliği 1,70 m), bacakları uzun, tüyleri sık ve uzundur. Pirene ırkıysa ince ve uzundur. Eşekle kısrağın çaprazlanmasından katır doğar.

Evcil eşek, yabani Afrika eşeğinin soyundan gelir. Eski dönemlerde Afrika eşeğini temsil eden üç ırktan biri, Cezayir’de yaşamış ve günü­müzden iki binyıh aşkın bir süre önce ortadan kalkmıştır. İkincisi Nübye’de yaşamış ve büyük bir ola­sılıkla melezleştirilemeden soyu tü­kenmiştir. Etyopya ve Somali sını­rında yaşayan üçüncü ırksa, varlığını hâlâ sürdürmektedir ama, ancak birkaç yüz başla temsü edilir.

Eşeğin evcilleştirilmesi Eski Mısır’da gerçekleştirilmiştir: On ikinci sülale döneminden kalma bir duvar res­minde eşeklere yüklenmiş armağan­ları getiren kabüeler görülmek­tedir.

Tarih boyunca, özellikle çok besle­yici olan eşek sütünde, pek çok iyüeştirici güç bulunduğuna in anılmıştır.

Eşeğin dünyanın her yanına yayıl­ması XVIII. yy’da gerçekleştirilmiş­tir. Günümüzde evcü eşeklerin çok sayıda olduğu ülkeler sırasıyla Çin, Etyopya, Meksika ve Brezilya’dır. Görünüşü eşek ve at arasında olan, atgiller aüesinden ara biçimlere de yaban eşekleri adı verilir. Batı Orta Asya’da yaşayan kulanın (Equushemionus), çeşitli ırkları vardır (kula, omuzbaşı yüksekliği 1,30 m olan, bej ya da kızıl donlu bir hay­vandır). Bu ırklardan biri olan Suriye hemipinin soyu 1927’ye doğru tükenmiştir. Asya yaban eşeğinin İran’da ve Asya’nın S.S.C.B’ne bağlı topraklarında hâlâ bin kadar bi­reyi yaşamaktadır (bu ırk Sümerler tarafından evcilleştirilmiştir). Hint yaban eşeğinin (Hint kulanı) de aynı biçimde sayısı azalmıştır. Tibet kiangı ya da Tibet atıysa, hâlâ çok yaygındır ve evcilleştirilmiştir.

Hadi Paylaş!