Erbezi, Spermatozoyitleri ya da sperma hayvancıklarını (erkek cinsellik hücreleri) üreten erkek cinsel bezi.
Her erkekte iki tane olan bu organların iküi bir işlevi vardır: Dış salgı (sperma sıvısı); iç salgı (erkeklik hormonları). İnsanda ve memeli hayvanların birçoğunda er- bezleri, skrotum (erbezi kesesi; halk arasında torba denir) adı verüen çift katlı bir dış kese içindedirler. Her bez lifli bağdokusundan, güçlü, dayanıklı, donuk beyaz renkte ve gözakına çok benzeyen akzar tabakası’yla çevrilidir. Bu zar, içeri doğru, tamamlanmamış birçok bölüm oluşturan hücre tabakaları gönderir. Damar ve sinirler, bu uzantıların içine girer ve dolaşırlar; birbirlerine sarılmış, yaklaşık 1/10 mm çaplı süindir biçiminde borular olan ve sarımlarıyla, ne kadar hücresel bölüm varsa (300-400) o kadar küçük lopçuk oluşturan sperma kanallan’ndan ortaya çıkmış özekdoku da (organın işlev gören bölümü) bu tamamlanmamış bölümler içinde bulunur; topçuklardan her biri, kendi üstlerine katlanmış, uç kesimlerinde çıkmazlar halinde son bulan ve lopçuktan çıkışta komşu lopçuk ya da lopçukların kanallarıyla ağızlaşan iki ya da üç sperma kanalı tarafından oluşturulur. Bütün bu kanallar, bir düzine kadar daha büyük kanal olan götürücü kanallar’da sonlanır; bunlar da kendi aralarında bağlantılar (anastomozlar) yaparak, erbezinin üst kenarı boyunca yerleşmiş, solucan biçiminde uzunlamasına erbezi üstü adım alan bir organı oluştururlar. Erbeziüstü, sperma kanalı (boşaltıcı kanal) adlı tek bir dış kanalla biter. Son olarak her sperma kanalı, erbezinin sinirleri, atardamarları ve toplardamarlarıyla birleşerek sperma kordonu’nu oluşturur; bu kordon da, aşağı yukarı dikey olarak kasık kanalının dış ağzına kadar çıkıp oradan karma girer. Sonra sidik torbasının kenarına ulaşır, sperma keseleri’nin atıcı kanallarıyla birleşir ve sidik yolunun tabanına açılır.
Erbezi, aslında karın zarının bir uzantısı olan, ama bu zarla hiçbir bağlantısı kalmamış seröz kılıf adlı çok ince bir zar tarafından kaplıdır. Bu zan çevreleyen bir çizgili kas demetinin lifleri, yukaıda kasık kıvrımına yapışarak birkaç kas demetinden oluşan kas tabakasını (kremaster), yani erbezi askısını oluştururlar. Erbezi torbasını oluşturan örtenekse (dartos) derialtı kas dokusu adlı özel bir zarla döşelidir; kırmızımsı rengi kan damarlarının çokluğundan ve kas liflerinin varlığından ileri gelir (erbezi torbası kasılması bu liflere bağlıdır).
Erbezinde yaralanmalara, eziklere, bakteri ya da virüslere bağlı iltihaplı hastalıklar (erbezi iltihabı [orkit] ve iyicil ya da kötücül urlar [seminom, teratom, koryo-epitel- yom]) ortaya çıkabilir. Karından, erbezi torbası içine erbezlerinin inememesine bağlı olarak erbezlerinin erbezi torbası içinde doğuştan bulunmamasına, inmemiş erbezi (kriptorkidi) adı verilir.
Son Yorumlar