Türk komutam ve devlet adamı (İstanbul, 1881-Tacikistan, 1922).
Harp Okulu’nu bitirip (1899) teğmen rütbesiyle orduya katılan Enver Bey, Harp Akademisi’nde öğrenim gördükten sonra kurmay yüzbaşı olarak Makedonya’da 3. Ordu’ya (merkezi Selanik’teydi) atandı. Manastır, Üsküp, Selanik bölgelerindeki çetelerle uğraştı. 1905’te kolağası, 1906’da binbaşı oldu. Mayıs 1906’da, Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ne girdi. 1907’de katıldığı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde etkin bir rol oynadı, bu sıralarda tanıştığı Talât Paşa’yla sıkı bir dostluk kurdu. İkinci Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra Enver Bey İstanbul’a döndü ve Meşrutiyet’in ilan edilmesi konusunda yaptığı çalışmalar nedeniyle coşkuyla karşılandı. Bir süre Makedonya genel valiliği yaptıktan sonra Berlin askeri ataşeliğine atanan (1909) Enver Bey bu kentte Alman ulusçuluğunun etkisi altında kaldı. 31 Mart Olayı üstüne İstanbul’a dönerek Hareket Ordusu’na katıldı. Trablusgrap savaşı çıkınca, İtalyanlara karşı başarılı savunma savaşları verdi. 1912’de yarbaylığa yükselen Enver Bey, Balkan savaşı patlak verince İstanbul’a gelerek, Çatalca savaşlarına katıldı; bu arada bir grup subay ve İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleriyle birlikte Bab-ı Âli baskınım düzenledi. Bu olay üstüne sadrazam Kâmil Paşa istifa ettirilip, yerine Mahmut Şevket Paşa yönetimindeki ittihatçı bir kabine getirildi (Ocak 1913). Enver Bey’in 23 Temmuz 1913’te Edirne’nin kurtarılmasını sağlaması, ününü daha da artırdı.
Başarılarından ötürü, albaylığa, ardından da tuğgeneralliğe yükseltildi. Bu arada şehzade Süleyman Efendi’nin kızı Naciye Sultan ile evlenerek Osmanlı Sarayı’na damat oldu. 1914’te, İttihat ve Terakki Cemiyeti genel yönetim kurulunun isteğine uyarak, Sait Halim Paşa kabinesinde harbiye nazırlığı görevini üstlendi. Orduyu gençleştirmeye ve ulusal bir bilinç yaratmaya çalıştı. Orduda Fransız sistemini bırakarak Alman sistemini benimsedi. Önemli ordu görevlerinin başına Alman subaylarını getirtti ve Osmanlı Devleti’nin, hazırlıksız olmasına karşın, Almanların yanında Birinci Dünya savaşına girmesine neden oldu. Osmanlı ordusunu Alman çıkarları doğrultusunda yöneterek arka arkaya başarısızlığa uğradı. Enver Paşa’nın yönettiği Sarıkamış harekâtındaysa çok sayıda asker soğuktan öldü. Öte yandan Mısır harekâtı da yenilgiyle sonuçlandı. Bu başarısızlıklara karşın Enver Paşa, Birinci Dünya savaşının sonuna kadar Osmanlı ordularını yönetti. Savaşın yenilgiyle sonuçlanacağı ortaya çıkınca da arkadaşlarıyla birlikte Türkiye’den ayrılarak önce Berlin’e, ardından da Moskova’ya gitti. S.S.C.B ’nde, turancı hayallerini gerçekleştirmek amacıyla Moğolistan’dan Gürcistan’a kadar uzanan bölgelerdeki bağımsızlık hareketinin başına geçerek Moskova’ya bir nota gönderip, kurduğu devletin tanınmasını istedi ama sonunda, dağınık güçleri, Kızılordu tarafından bozguna uğratıldı, kendi de savaşırken öldü.
Son Yorumlar