Birinci Zaman’ın 70 milyon yıl süren ilk devri.
Kambriyen (bu terim, söz konusu devrin başlıca özelliklerinin tanımlandığı,Galler’in latince adı olan Cambria’ dan gelir) devri iki kıvrılma evresiyle sınırlıdır: Alt sınırı Kadomiyen (570 milyon yıl önce) üe üst sının Sard (500 milyon yıl önce).
Kambriyen devrin başlangıcı, denizlerin eski karalar üstünde büyük bir ilerleme yapmasıyla nitelenir. Böylece, iki büyük toprak parçası, günümüzdeki doğu-batı doğrultusunda bir denizle birbirinden ayrüdılar: Mezoje. Güneydeki bütün, Afrika, Madagaskar, Avustralya, Hindistan ve Brezilya kalkanlarından oluşuyordu (bu, gelecekteki Gondvana kıtasının ilk oluşum biçimiydi). Kuzeydeki bütünse, Kanada ve Grönland kalkanlarım, Hebrides adalarım, Rus kıta sahanlığını ve Sibirya kalkanım içerir. Denizlerin diplerinde biriken tortul kayaç- lar, çoğunlukla kumtaşları, şistler ve kireçtaşlandır; bunlar hem derinliğin az olduğunun, hem de kıtalarm yoğun biçimde aşındığının belirtisidirler. Alt Kambriyen’de deniz kurüannm etkinliklerinin sonucu birbirine sıkı sıkıya yapışmış borucuklar, yaşamm ilk belirgin izleri olarak ortaya çıktı. İlk gerçek fosiller, yanlamasına üç parçaya bölünmüş ve önden arkaya doğru bir baş, bir göğüs ve bir pygidium’- ları olan ilkel kabuklu türlerinden tri- lobiüerdir. Bu hayvanlar bütün denizlere yayıldılar ve çok çeşitli biçimlerde evrim geçirerek toprak tabakalarının kesin tarihlendirilmesine olanak verdiler. Kambriyen denizlerde, yamavi suyosunlarından ya da süngerlere ve mercanlara benzetilen Acheocyathus’la T gibi hayvanlardan oluşan kireçtaşı kayalıkları da vardır. Kambriyen devri boyunca, egemenliklerini sürdüren bu fosillerden başka bütün omurgasız öbekleri, en azmdan ilkel biçimlerde varoldular. Buna karşılık, omurgalılar ve bitkiler (birkaç su yosunu dışında) yoktu ve yaşam, yalnızca deniz ortamıyla sınırlandırılmıştı. Birçok böceğin daha önceki dönemlerde yaşadığını dolaylı olarak gösteren kanıtlar olmasaydı, yaşamın karmaşık ve çeşitli biçimlerde birdenbire ortaya çıkması, evrim kuramıyla çelişecekti. Bununla birlikte, omurgalıların tarihsel evrimi onlardan artakalan birçok iskelet aracılığıyla biliniyorsa da, kesin kanıtların bulunmaması nedeniyle omurgasızların tarihsel evrimi gizemini korumaktadır.
Kambriyen’de iklimin özelliği, havalim ısınması, bunun sonucunda da buzul takkelerinin erimesi, dolayısıyla da suların düzeyinin yükselmesidir. Ayrıca kireçtaşı kayalıkları ve tuz çökeltileri (Sibirya, Hindistan), ekvatorun bu dönemdeki konumunu belirleme olanağı verirler. Paleomagnetik ölçümler de, aynı sonuçları vermektedir; bunlara göre kutup (Kuzey) Büyük Okyanus’un tam ortasında, günümüzde Oğlak Dönencesi’nin bulunduğu yerdeydi.
Son Yorumlar