Bakanlar Kurulu Nasıl Kurulur?

Bakanlar Kurulu Nasıl Kurulur? Bakanlar Kurulunun oluşturulması açısından 1924. 1961 ve 1982 Anayasaları arasında temelde önemli bir ayrılık yoktur. Anayasaya göre, Bakanlar Kurulu başbakan ve bakanlardan kurulur (m. 109/1). Başbakan Cumhurbaşkanınca, bakanlar ise, başbakanca seçilir ve cumhurbaşkanınca atanır.

Başbakanın milletvekili olması zorunludur. Buna karşılık, bakanlarda milletvekili olma koşulu aranmaz; milletvekili olma niteliği olanlar da, dışarıdan bakan olabilirler. Dışarıdan bakan olma, ilk kez 1961 Anayasası ile getirilmiştir. 1982 Anayasası hazırlanırken, Anayasa Komisyonu dışarıdan başbakan atanabilmesi yöntemini getirmek istemişse de, bu görüş Danışma Meclisince benimsenmemiştir.

Cumhurbaşkanı, Başbakanı atarken tamamen serbest değildir. Başbakan olarak atanan kişinin, Meclisten güvenoyu alabilecek bir kişi olması gerekir. Parlamenter sistemin geleneklerine göre, Cumhurbaşkanı, Mecliste çoğunluğu olan partinin başkanını Başbakan olarak atar; siyasal ortam gerektiriyorsa, azınlık hükumeti kurulması yoluna da gidebilir. Yine parlamenter sistemin bir geleneği olarak, Cumhurbaşkanı, başbakanın seçtiği bakanları atar. Başbakan birlikte çalışacağı bakanlan seçerken her şeyden önce Meclisten alacağı güvenoyunu düşünmek durumundadır. Uygulamada Cumhurbaşkanları günün koşullarına göre, kimi kez Başbakanın getirdiği listeyi aynen onaylama, kimi kez de Başbakandan listesinde değişiklik yapmasını isteme yoluna gidebilmektedirler.

Başbakan olarak atanan kişinin, makul bir süre içinde bakanlarını belirleyerek, Bakanlar Kurulunu oluşturması ve Cumhurbaşkanının atamasına sunması gerekir. Bu konuda, Anayasada bir süre öngörülmüş olmamakla birlikte, Bakanlar Kurulunun kırk beş gün içinde kurulamaması, belli koşullar altında, Cumhurbaşkanının Meclis seçiminin yenilenmesi kararı almasına neden olabilir (madde 116).
Cumhurbaşkanının bakanlan da ataması ile tamamlanmış olan Bakanlar Kurulu listesi Meclise sunulur (m. 110). Bakanlar Kurulu listesinin Meclise sunulması ile, yeni Bakanlar Kurulu hemen göreve başlar. Bakanlar Kurulunun göreve başlayabilmesi için, Meclisten güvenoyu alması gerekmez.

Atamaya yetkili olan, görevden almaya da yetkilidir kuralını, Cumhurbaşkanının Başbakanı ve bakanları görevden uzaklaştırmasına tam olarak uygulama olanağı yoktur. Özellikle Bakanlar Kurulu, Meclisten güvenoyu aldıktan sonra, Cumhurbaşkanının Başbakanı, ya da Başbakanın istemi olmadan bir bakanı görevden uzaklaştırması parlamenter sistemin gelenekleri ile bağdaşmaz. Bakanlar Kurulu listesi Meclise sunulduktan, ya da hükumet güvenoyu aldıktan sonra çıkan anlaşmazlıklar, Bakanlar Kurulu ile Meclis arasında çözülür. Bunun mekanizmasını da Anayasa göstermiştir. Meclis, Bakanlar Kuruluna güvensizlik oyu vererek düşürebileceği gibi, belli koşullar altında Cumhurbaşkanı da, Meclis seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir. Böylece yasama ile yürütme arasında bir denge oluşturulmuştur.

Anayasa, Başbakan ve bakanların, Cumhurbaşkanınca görevden alınıp alınmayacağı sorununa açıklık getirmiştir. Anayasa hazırlanırken, Anayasa Komisyonunun, Başbakanın Cumhurbaşkanınca görevden alınabileceğine ilişkin önerisi, Danışma Meclisince benimsenmiştir. Buna karşılık, Başbakanın önerisi üzerine bakanların Cumhurbaşkanınca görevden alınması kuralı, Anayasada yer almıştır (madde 109/3)f).

Hadi Paylaş!