ATMOSFERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR? ATMOSFERİN FAYDALARI NELERDİR? ATMOSFERİN KATMANLARI NELERDİR?

ATMOSFER NEDİR?

Dünya’nın etrafını saran gaz katmanına atmosfer denir. Atmosferde değişik özellikteki gazlar bulunmaktadır. Bu gazları Dünya’nın etrafında tutan faktör yer çekimidir. Atmosfere hava küre de denir.

Atmosferde değişik özellikteki gazların varlığını ifade etmiştik. Bu gazlar üç grupta toplanır.

1. Atmosferde herzaman bulunan gazlar:

2. Atmosferde her zaman bulunan fakat belli şartlara göre oranı değişen gazlar:

Bunlar karbon dioksit ve su buhandır. Karbon dioksitin atmosferdeki oranı % 0,3’tür. Bu oranın artması küresel ısınmaya, azalması ise küresel soğumaya neden olur. Su buharı (nem)nın ise atmosferdeki oranı çok az olmasına karşın iklim üzerinde önemi çok daha fazladır.

3. Atmosferde her zaman bulunmayan gazlar:

Bunlar ozon ve tozlardır. Ozon gazı Güneş‘ten gelen zararlı (ultraviyole) ışınları Süzer.

Atmosferin Özellikleri

1. Kalınlığı her yerde aynı değildir. Kalınlığı Ekvator’da fazla kutuplarda ise daha azdır. Ortalama kalınlığı ise 10.000 km olarak tahmin edilmektedir. Atmosferin kalınlığının Ekvator’da daha fazla olmasının nedenleri;

• Isınan havanın yükselmesi,
• Yer çekiminin az olması,
• Çizgisel hızın fazla olması

2. Saydam bir özelliği vardır.

3. Renksizdir. Fakat mevcut su buharından dolayı güneş ışınları kırıldığından mavi renkte görünmektedir.

Atmosferin Faydaları

• Canlıların yaşamasına ortam sağlar (oksijenin varlığı).
• Güneş‘ten gelen zararlı ışınların (morötesi ultraviyole) yeryüzüne ulaşmasını engeller (filtre özelliği).
• Meteortarın yeryüzüne düşmesini engeller (Kalkan özelliği).
• İklim olaylarının meydana gelmesini sağlar (Su buharının etkisi).
• Güneş’ten gelen enerjinin bir kısmını tutarak yeryüzünün aşırı ısınmasını engeller. Yerden yansıyan enerjinin de bir kısmını tutarak yerin aşırı soğumasını engeller (Isı ayarlayıcı özelliği).
• Güneş ışınlarını dağıttığı için gölge yerlerin çok soğuk ve karanlık olmasını engeller (Difüzyon özelliği).

Atmosfer olmasaydı aşağıdaki özellikler meydana gelirdi:

• Yaşam olmazdı.
• Zararlı ışınlar süzülmezdi.
• Meteorlar yüzeye çarpardı.
• İklim olayları oluşmazdı.
• Dünya daha çok ısınır ve daha çok soğurdu.
• Gölge yerler tam karanlık ve çok soğuk olurdu.

ATMOSFERİN KATMANLARI

Atmosfer farklı özellikteki (sıcaklık, yoğunluk, basınç vb.) katmanlardan oluşmaktadır.

1.TROPOSFER

• Atmosferin en alt katmanıdır.
• Kalınlığı her yerde aynı değildir. Ekvator’da fazla (16 km), kutuplarda daha azdır (9 km).
• Yeryüzüne en yakın katman olduğu için yer çekiminin en fazla olduğu kattır. Bu yüzden gazların % 75’i bu katta bulunur. Basıncın da en fazla olduğu katmandır.
• Su buharının tamamı burada olduğu için iklim olaylarının meydana geldiği tek katmandır.
• Troposfer yerden yansıyan ışınlarla ısınır. Bu yüzden alt kısmındaki sıcaklık üst kısmından daha fazladır. Yani troposferde yükseklere çıkıldıkça her 200 m’de 1 ‘C sıcaklık azalır.

2. STRATOSFER

Atmosferin yerden ikinci katmanıdır. Çok kuru ve bulutsuzdur. Ortalama sıcaklığı -50“C dir. Üst kısmında yoğun olarak ozon gazı bulunur.

3. ŞEMOSFER

Stratosfer ile iyonosfer arasında bulunan bir katmandır. Alt kısmına ozon, üst kısmına ise kemosfer katı denir.

Ozon gazı (03): Şemosferin alt kısmında bulunur. Güneş’ten gelen zararlı (mor ötesi – ultraviyole) ışınları Süzer.

4. İYONOSFER

Şemosfer ile eksosfer arasındaki katmandır. Bu katta bulunan gazlar iyon halindedir. Radyo dalgaiarının ve haberleşme sinyallerinin yansıdığı kat burasıdır.

5. EKSOSFER

Yer çekiminin en az olduğu katmandır. Bu yüzden bu kattaki gazların büyük bir kısmı uzay boşluğuna kaçmaktadır.