Ahi Evran Kimdir? Hayatı ve Ahilik Teşkilatını Nasıl Kurmuştur? Anadolu Ahi örgütünün kurucusudur. (D. 1169, Hoy, İran Ö. 1 Nisan 1261, Kırşehir). Asıl adı Şeyh Nasreddin Ebu’lhakayık Mahmud b. Ahmed El-Hoyidira. Çocukluğu ve gençliği Azerbaycan’da geçti ve daha sonra Horasan’a giderek Fahreddin Razi’den öğrenim gördü. Tasavvuf konusunda da Ahmed Yesevi’nin öğrencilerinden faydalandı. Bu yoldan da, Orta Asya Türk ülkelerini İslam’ın ışığıyla aydınlatan Yesevi’ye daima saygı beslemekten geri kalmadı. Hacca gidişi manevî hayatında değişikliğe yol açacaktı. Daha sonra da Evhadeddin Kirmani ile tanışıp ona intisab etti.
1205 yılında Anadolu’ya geldi ve Kayseri’ye yerleşerek debbağlık (deri tabaklama) sanatını sürdürmeye koyuldu. Bu sıralarda Şeyhi Evhadeddin’le yakınlığı daha da artmıştı. Şeyhin (Bacıyan-ı Rum Anadolu Bacıları) örgütünün kurucusu olan kızı Fatma Bacı ile hayatını birleştirdi. Şeyhi ve hocası Evhadeddin ile Anadolu’yu dolaştı ve bu geziyle birlikte Ahi örgütü de kurulmuş oldu. Konya’ya I. Alaeddin Keykubad döneminde geldi (1220-37). 1237’de 2. Gıyaseddin Keyhusrev’in tahta çıkarılmasında ahilerin ve dolayısıyla kendisinin gayretleri olduğu suçlamasıyla tutuklandı ve Kırşehir’de bir süre bu durumda kaldı. Serbest bırakılınca Denizli’ye geçerek orada bahçıvanlık hayatını sürdürdü. Ortalık biraz yatışır gibi olunca, Müridi Ahi Sinan’ı Denizli’de vekil atayıp yeni olayların kendisini beklediği Konya’ya döndü.
Önce Ziyaeddin Hankahi ile Hankahi Lala’nın şeyhi oldu. Şems-i Tebrizi’nin öldürülmesi olayı ahilerin üzerine yıkılıp kendisi tertipleyici durumunda gösterilince, Seyyid Şerefeddin ile Ahi Ahmed’i yerine vekil bırakıp Kırşehir’e gitti.
Bir süre sonra Kılıç Arslan IV. yönetimi ele geçirdi (1257-1266) ve Moğol etkisiyle bir takım atamalara girişti. Bu atamalara Türkmenlerle Ahiler karşı çıkıp direnişe geçtiler. Direnmenin en şiddetlisi Kırşehir’de görüldü. Moğollar ve onların adamı olan Kılıç Arslan IV’ün kuvvetleri büyük ölçüde bir katliam hareketine giriştiler ve bu katliam sırasında Ahi Evran, Mevlana’nın müridi ve yakın dostu olan Moğol asıllı Kırşehir emiri Nureddin Caca Bey tarafından öldürüldü.
Ahi Evran, bu hareketli hayatı içinde 20’den fazla eser vermiştir. Bunların içinde en çok bilineni İkinci İzzeddin Keykavus’a sunduğu Letaif-i Hikmet’tir. Yine en çok bilinen eserleri arasında Tabsıratü’l Mübtedi ve Tezkiretü’l-Mümtehi, kısaca Tabsıra diye anılanı da yer almaktadır. Metaliu’llman, Yezdan-Şinaht, Mürşidü’l-Kifâye, Risale-i Arş, Cihadname, Medh-i Fakru Zemm-i dünya ve yakın dostu Sadred-din Konevi’ye yazdığı mektupların bir araya getirildiği “Mükatebat beyne Sabreddin Konevi” ve hayatının son yıllarında tamamladığı tahmin edilen, sultanların tefessühünü anlatan eseriyle, tasavvuf düşünceleri, dünya ve toplum fikri tam bir açıklığa kavuşmaktadır. Esnaf ve zanaatçılar piri olarak 1965’den beri adına Kırşehir’de Ahilik ve Esnaf Bayramı düzenlenmekte ve büyük alaka görmektedir.
Comments