Aberasyon Nedir?

Aberasyon Nedir? (Latince aberrare’den İngilizce ve Fransızca aberration), Sapma, inhiraf. (Mecaz) Sapıtma. (Astronomi) Yeryüzündeki gözlemcinin, ışığın hızına göre ihmal edilemeyecek bir hızla yer değiştirmesi sonucu meydana gelen optik olay. Aberasyondan dolayı bir gök cisminin zahiri doğrultusu, yeryüzündeki gözlemci uzayda hareketsiz olabilse, gök cisminde gözleyebileceği gerçek doğrultudan farklıdır; c ışık hızına nispetle ihmal edilemeyecek bir v hızıyla yer değiştiren O gözlemcisi, E sabit yıldızını, c ve v hızları üzerine kurulan bir paralelkenar köşegeninin meydana getirdiği E (Oxyz koordinatlarının üç ekseninden meydana gelen xy düzlemindeki izdüşümü e e’dür) doğrultusunda görür. Gözlemcinin yer değiştirdiği Ox doğrultusu ile yıldızın OE doğrultusunun uzayda yaptıkları açıyı ve ışık ışınlarının sapmasını An ile gösterirsek

A/i = v sın/ı = (i) sin M.
formülünü buluruz. O halde (v E) düzleminde ve v yönünde bir sapma var demektir.

aberasyon dairesi

Yıllık aberasyon Yer, güneş etrafında dönerken, yeryüzündeki gözlemcinin hızı saniyede ortalama 30 km.’dir, yani ısık hızının 1/10 000’dir. Demek ki, (v/c) açısının değeri ortalama olarak 1/10 000 radyanı bulur. Milletlerarası bir anlaşma gereğince bu açıya 20″, 47’lik bir değer tanınmış, Milletlerarası Astronomi birliği ise, 1964’te, Hamburg’da yaptığı genel kurul toplantısında, yıllık aberasyon sabiti olarak, 20″,47 yerine 20″496’yı kabul etmiştir. Gözetlenen yıldızların koordinatlarını, gözlem gününün verilerine göre indirgemek, yıllık aberasyon düzeltmesinin önemli bir bölümü olduğuna göre, böyle bir değişiklik, besbelli, yıldız koordinatlarının genel referans sisteminde de değişikliğe yol açacaktır. Eskiden kabul edilen 20″,47’nin hayli düşük olduğu uzun zamandır bilindiği halde gerekli düzeltmenin bu kadar geciktirilmiş olması, bu yüzdendir. Fakat, her şeye rağmen bu değişiklik, Yer’in kendi yörüngesi üzerinde bir dolanımını esas alan sadece periyodik bir deği-şikliktir. Milletlerarası Astronomi birliğinin, genel bahar devinmesi sabiti’ni (5 025″,64) değiştirmemesini de aynı sebebe bağlıyabiliriz. Gerçekten de, yapılacak düzeltme zaman ile orantılı olduğundan, ister istemez, eski gözlemlere başvurmayı imkânsız kılacak kadar büyük değişiklikler ortaya çıkacaktı.

Yıllık aberasyon sebebiyle, bütün yıldızlar bize, gökyüzünde küçük elipsler çizer gibi görünürler; bu elipslerin şekli daireye yaklaşır ve uzaydaki yer yörüngesine benzeyen ve paralel olan birer yörünge üzerinde hare¬ket eder. Yıldızın uzaklığı, ne olursa olsun, bütün bu zahiri yörüngeler aynı açıdan görünür. Fakat, yıldız yörünge düzlemine ne kadar yakınsa, yıldızın yörüngesi bize o kadar basık gelir. Yıldızların zahiri durumları her gün düzeltilmelidir; bu işlem, yıldızların, uzaydaki durumları ve Yer’in kendi yörüngesi üzerindeki mevkii hesaba katılarak yapılır. Bu düzeltmelerin ifadesi oldukça karışıktır.

Günlük aberasyon Yeryüzündeki gözlem-cinin hareketinden ileri gelir; bu hareket, Yer’in kendi üzerinde dönmesi sonucudur. Yıllık aberasyona nazaran, günlük aberasyon’da hız daha düşüktür (ekvator’da 450 m/s); bu düşme enlemden enleme küçülür ve kutupta sıfıra iner. Bununla ilgili düzeltmeler genellikle, yıldızların koordinatlarına değil, gözlem sonuçlarına eklenir.

bir yıldızın ışık aberasyonu

Aberasyon dairesi, bir mercekten geçen beyaz ışığın Rve R1 kırmızı ışınları, eksenin r noktasında. V ve V mor ışınları da V noktasında yakınsar ve E dairesi boyunca kesişir. Buna aberasyon dairesi denir.

(Biyoloji) Kromozom aberasyonu, mitosis ve meiosis (hücre bölünme tipleri) sırasındaki kromozom dağılımında meydana gelen düzensizlik.

Hadi Paylaş!