Abdülbaki Arif Efendi Kimdir? Türk ilim adamı, şair, hattat ve musikişinas (İstanbul 1633-ay.y. 1713). Medrese tahsili gördü, 1665’te girdiği bir imtihanda şeyhülislam Minkarizade Yahya Efendinin dikkatini çektiği için, hızla terfi ederek çeşitli ve önemli medreselerde müderrislik yaptı. Köprülü ailesinden, önce Fazıl Ahmed Pasa, sonra Merzifonlu Kara Mustafa Paşa gibi sadrazamlar tarafından himaye edildi. 1681’de Selanik kadısı oldu. Fakat hakkındaki bir şikayet üzerine, Mehmed IV tarafından kadılıktan alındı, sürgüne gönderildi (1683). Bu sırada hayatını hattatlık ile kazandı. 1687’de Padişah kendisini affetti ve yine Bursa kadısı yaptı. 1692’de Mısır, 1698’de İstanbul kadısı, 1702’de Anadolu kazaskeri oldu.
Bu sırada yine Köprülü ailesinden sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa kendisini 1 000 altınlık bir kürk ile mükafatlandırdı. İki defa işgal ettiği Rumeli kazaskerliğinden 1711’de ayrıldı. Aynı yıl Bursa’da oturmasına emir çıktı. Bir sene sonra İstanbul’a döndüğü zaman hastalandı. İstanbul’da Laleli’de bir konağı ve Eyüp’te köşkü ile bir de bahçesi vardı. Damadı Abdurrahim Faiz Efendi, kayınpederinin vasiyeti gereğince, kalan malının üçte biriyle, adına Eyüp’te bir medrese yaptırdı. Abdülbaki Arif Efendi, hoşsohbet ve zarif bir insandı. Daha çok rindce ve âşıkane şiirler yazar, gazeller söylerdi. Talik yazıda ustaydı. XVIII. yüzyılın ilk yarısında yaşayan birçok hattatlar kendisinden ders almıştı. Musikide İlmi ve ameli çalışmalar yaptı.
Güzel sesli bir sanatkar olduğu söylenir. Eserlerinin başında, mürettep Türkçe Divan’ı gelir. Mustafa Il’ye sunduğu nüsha da içinde olmak üzere divanının üç yazma nüshası Üniversite kütüphanesindedir. Siyer-i Nebevi (Hz. Muhammed’in Hayatı Hakkında) adlı eseri ise, Hz. Muhammed’den ve o günlerde geçen maddi ve manevi olaylardan bahseder. Kitap, sonradan damadı Abdurrahim Faiz Efendi tarafından tamamlanmıştır. Kelam ilmine dair Menahic-ül-Usûl-üd-Diniyye ilâ Mi- vâkıf-il-Makasıd-il-Yakıniyye (İlahi Yakınlığa Varış Durağına kadar Usulü Diniye Yolları) adlı Türkçe eserinin, kısaltılmış ve değişik isimler altında birçok nüshası. Üniversite, Nuruosmaniye, Aşir Efendi ve Hamidiye kütüphanelerindedir. Mi’racname (Mirac’a Dair) adlı eseri manzumdur; bir kısmı. Sultan Selim camii hocalarından, musiki üstadı Yusuf Efendi tarafından bestelenmiştir (Birkaç yazma nüshası, Üniversite ve Hamidiye kütüphanelerindedir.
Bunlardan başka, «Kavaid»’e dair Ma’rife ve Nekre (Tarif Edilmişler ile Edilmemişler) adlı eseriyle, Fazıl Ahmed Paşanın Uyvar ve Kandiya fethine dair manzum tarihleri bahse değer. Bazı arapça risaleler de yazmıştır.
Son Yorumlar