Sürtünen Yüzeylerde Değişiklik Olur Mu?

1. Sürtünme kuvveti dağcılar için avantaj mı yoksa dezavantaj mı sağlar? Niçin?

Sürtünme kuvveti dağcılar için avantajdır. Dağcılar çok küçük noktalara dokunur, ve tutunur. yada çok zarlı şartlarda yürürler ki, sürtünme kuvveti olmasaydı, o noktalarda bunları yapmaları imkansız olurdu.

2. Sürtünme kuvveti makinelerin iş yapma özelliğini nasıl etkiler? Neden?

Sürtünme kuvveti iş makineleri için hem olumsuz hem olumlu yanları vardır. İş makineleri fren yapmaları yada tutunmaları gerektiği zaman olumlu, sürtünen yerler içinde olumsuz etkilemektedir. İş makineleri içindeki dişliler sürtünmeden dolayı yağsız çalışmaları mümkün değildir. Arabaların ve iş makinelerinin lastik tekerlekleri sürtünmeden dolayı bir süre sonra yıpramakta kullanılamaz olmaktadır.

1. SÜRTÜNEN YÜZEYLERDE DEĞİŞİKLİK OLUR MU?

Bir yere tutunma­dan kolayca yürüme­mizde ve cisimleri tu­tabilmemizde sürtün­me kuvvetinin bir etkisi var mıdır? Patenle diğer ayakkabılara gö­re daha hızlı ha­reket etmemizin nedeni ne olabi­lir?

Bir yere tutunmadan yürümemizde yada cisimleri tutabilmemiz de, sürtünme kuvvetinin etkisi vardır. Patenin daha hızlı hareket etmesinin nedeni, yere değen sürten kısmının çok az olmasıdır.
Yarış araba­ları aerodinamik biçimde tasar­lanmıştır. Bunun sürtünme kuv­veti ile nasıl bir ilişkisi olabilir?

Arabaları rüzgarın sürtünme kuvvetinden en az zarar görecek ve etkilenecek şekilde tasarımını yapmaktadırlar.

 

Sürtünme kuvveti nedir? Ne tür bir kuvvettir? Temas gerektirmeyen bir kuvvet mi yoksa bir temas Kuvveti midir? Sürtünme kuvvetinin günlük yaşantımızdaki önemi nedir? Sürtünme kuvveti ile cisimlerin temas ettiği yüzeyler arasında nasıl bir ilişki vardır? Bu soruları, 5. sınıftaki “Kuvvet ve Hareket” üni­tesinde öğrendiklerinizi hatırlayarak cevaplayınız.

Sürtünen yüzeylerde ne gibi değişiklikler meydana gelir? Tahmin ediniz. Tahmininizi test edebilece­ğiniz bir deney tasarlayınız. Tasarladığınız deneyi sınıfta arkadaşlarınıza açıklayarak onlarla paylaşı­nız. Sonra aşağıdaki etkinliği yapınız:

9. ETKİNLİK: Sürtünen Yüzeyleri İnceleyelim

Malzeme listesi: Tahta bloklar, oyuncak arabalar
Amaç: Sürtünen yüzeylerdeki değişikliği gözlemlemek

Etkinliğin yapılışı

3-4 kişilik gruplar oluşturunuz.
Ellerinizi 10 saniye süreyle bastırarak birbirine sürtünüz. Sürtünmenin sonucunda ellerinizde nasıl bir değişiklik olduğunu defterinize not ediniz.
Tahta blokları birbirine iyice bastırarak sürtünüz ve hemen tahtaların sür­tünen yüzeylerine dokununuz.
Oyuncak arabaları üç dakika sert bir zeminde ve üzerine bastırarak sür­dükten sonra tekerleklerine dokununuz.

Sorular

1. Ellerinizi birbirine sürttüğünüzde ne gözlemlediniz? Bu sırada hangi enerji dönüşümleri gerçekleşmiştir?

Ellerimiz biribirine sürttüğümüzde, ellerimizin ısındığını hissettik. Ellerimizi birbirine sürterken kinetik enerji ısı enerjisine dönüşmüştür.

2. Tahta blokların sürtünen yüzeylerine dokununca ne hissettiniz? Bu yüzeylerde nasıl bir değişiklik gözlemlediniz?

Birbirine sürten tahta blokların yüzeyleri ısınmıştır. Dokununca bu sıcaklığı hissettik.

3. Yerde sürdüğünüz arabanın tekerleklerinde nasıl bir değişiklik meydana geldi?

Yerde sürdüğümüz arabanın tekerlekleri, sürtünmeden dolayı sınır. Bu durum arabalar için olumsuz sonuç doğurur, arabalarda enerji kaybına neden olur.

4. Hareket sırasında yere sürtünen tekerleklerin ısınması sürtünmenin olumlu etkisi midir yoksa olumsuz mu? Neden?

Hareket sırasında yer sürtünen tekerleklerin ısınması, sürtünmenin olumsuz etkisidir. Bu sürtünmeden dolayı arabanın hızı düşmekte, enerji kaybı olmaktadır.

Yaptığınız etkinlikte de gözlemlediğiniz gibi sürtünen yüzeyler ısınır. Ellerinizde, tahta bloklarda ve oyuncak arabanın tekerleklerinde gözlemlediğiniz ısınma, hareketli cisimlerin sahip olduğu kinetik enerjinin bir kısmının sürtünmeyle ısı enerjisine dönüştüğünü göstermektedir.

Bunları Biliyor muydunuz?

Dişlilerin sürtünen yüzeylerinde ısınmalar sonunda zamanla aşınmalar oluşabilir. Aşınan yüzeylerde sürtünme kuvveti artar. Bu nedenle hareket, istenmeyen bir şekilde yavaşlayabilir ve dişli sistemi bozulabilir. Sürtünme­nin bu etkisini azaltmak için dişliler düzenli zaman aralıklarında yağlanır.