Etilen Nedir? Özellikleri ve Türevleri Nelerdir?

Olefinler dizisinin ilk maddesi olan

H           H

C = C formüllü hidrokarbon.

H           H

1669 yılında Alman Becher tarafın­dan bulunmuş olan etilenin adı, ole­finleri belirten -en ekinin eklendiği etil’den (odun eteri) gelir.

Etilen Özellikleri

Normal sıcaklık ve basınç koşulla­rında, -l03°C’ta sıvılaşan ve

–     169 °c ‘ta katılaşan etüen, eter kokulu, renksiz bir gazdır. C = C çift bağının (etilenik bağ] varlığı, mole­külü düzlemsel olmaya zorlar ve karbonların bağ eksenlerinin çev­relerinde dönüşlerini engeller. Etüe- nin türevleri, sis-trans izomerliği gösterebilirler.

Bu çift bağ, ayrıca, moleküle, büyük bir tepkime gücü verir ve etüen, olefinlerin bütün genel tepkimelerini, özellikle de, çift bağa katılma tepkimelerini yapabi­lir. Böylece, hidrojen, oksijenli ya da oksijensiz asitler, halojenler (klor katılması CIH₂C – CH₂Cl verir), ozon ve oksijen (susuz ortamda katılması, etüenoksit, yani, epoksit rH₂c-CH₂ı

O ^J sulu ortamda katılmasıysa glikol

[HOH₂C-CH₂OH] verir) ya da daha başka olefinler (polimerleşme) katılabilirler.

Etilenin, uyuşturucu nitelikleri de vardır ve meyvelerin olgunlaşması­na yardım eder. Petro kimyada kullanılan hammaddelerin de en önemlisidir. Çok kısa bir süredir, aşağı yukarı bütünüyle, gaz ya da sıvı hidrokarbonlardan yola çıküa- rak üretümektedir.

Etilen Türevleri

POLİETİLEN YA DA POLÎTEN. Polietilen ([- ch₂ – ch₂-]„ formüllü bir polimerdir) üretimi için etüen üretiminin yaklaşık % 40’ı kullanı­lır. Küçük n sayılarıyla yapay mum­lar (lüpolenler), yüksek n sayılarıyla politen elde edüir. Hazırlanması ol­dukça kolaydır ve çeşitli yerlerde kullanılır (elektrik yalıtım maddeleri, vb.).

STlREN. Stiren üretimi için dünya etüen üretiminin, aşağı yukarı % 20’si kullandır. Bu üretim aşağıdaki formüle göre benzenin etillenme- siyle yapılır.

c₆h₆ + h₂c = ch₂ – c₆h₅ – ch₂ – ch₃ Bunu, c₆h₅ – CH = CH₂ veren, etil- benzenden hidrojen giderilmesi iz­ler. Stirenin polimerleşmesi sonucu, çok kullanılan bir plastik maddesi olan polistiren elde edilir. Stiren ve bütadiyenin kopolimerleşmesi, S.B.R. (stiren-bütadiyen kauçuğu) denüen bütün yapay kauçuklar dizisini verir. Stiren, bütadiyen ve akrilonitrilin kopolimerleşmesi, A.B.S. reçinelerini oluşturur.

ETİLEN OKSÎT. Plastik maddeler verir.

DlKLOROETAN. Hazırlanması için, dünya etüen üretiminin % 12’sinin kullanıldığı dikloroetan aracılığıyla, etüen, vinü klorür (H₂C = CHCl) üretiminin (polimerleşerek bütün plastik maddelerin en çok kullanıla­nı olan vinü poliklorür verir) ana maddesi olan asetüenin yerini al­maya başlamıştır. Dikloroetan ara­cılığıyla, polimerleşmesi dokuma reçinelerini oluşturan vinüidin klo­rür (h₂C = CCI₂) eldeedüir. AKRÎLÎK NİTRlL. Etil klorüre hidro- siyanür asidinin etkisi, akrilik nitri- li, yani, dokuma maddelerini ve elastomerleri oluşturur.

ÖBÜR TÜREVLER. Etüen, polimerle­şerek çeşitli plastik maddeler veren vinü asetatm bireşiminde asetüenin yerini alır. Aynca.etüalkolün sana­yideki üretimi (özellikle tarım ürün­lerinin mayalanmasıyla elde edüe- meyen ülkelerde),asetaldehitinki ve etüen -propüen kauçuklannınki (bun­lar,polietileninküer ile soğukta kınl- gan olan polipropüeninkiler arası özellikler taşırlar) sayılabilir.
Etilen, bazen dolaylı olarak, çeşitli organik bireşimlerin, sözgelimi, pat­lamaya karşı kullanılan kurşun-t et- raetüen bireşiminin ana maddesi­dir.