Ulvi Cemal Erkin Hayatı ve Eserleri

Türk bestecisi (İstanbul, 1906-Anka- ra, 1972).

Küçük yaşta piyano çalmaya başla­yan ve Galatasaray Lisesi’nde okur­ken Adinolfi’den ders alan Ulvi Cemal Erkin, 1925 yılında Milli Eğitim Bakanlığı sınavını kazanarak Paris Konservatuvarı’nda ve Ecole Normale de Musique’te okudu. (1925-1930). 1930’da yurda dönünce Ankara Musiki Muallim Mektebi’n- de piyano ve armoni dersleri verdi. Aynı yıl ilk beste çalışmalarını yaptı: Orkestra için İki Dans; keman ve piyano için Ninni, Emprovizasyon ve Zeybek Türküsü. 1932’de piyano sanatçısı Ferhunde Erkin’le evlenen besteci, 1932’de Ankara Konservatuvarı kurulunca.Piyano Bölümü şefi oldu. 1949-1951 yılları arasında konservatuvarda müdürlük yaptı.

Eserleri

1942’de tamamladığı Birinci Piyano Konçertosunu eşi Ferhunde Erkin’e adayan ve aynı konçertoyla C.H.P. Sanat Ödülü’nü kazanan, 1943’te Köçekçeler adlı orkestra çalışmasını gerçekleştiren, 1944-1946 arasında da ilk senfonisini yazan Ulvi Cemal Erkin, halk ezgilerinin ritmini ve makamsal müziğin gizemci havasını hemen her yapıtında duyurmuş, genellikle nükteli ve ağırbaşlı anla­tımı iç içe geliştirmiştir.

Yaylı çalgılar orkestrası için yazdığı Sinfonietta ‘yı 1959 yılında tamamla­yan besteci, konservatuvar orkes­trasını eğitmek amacıyla, çalgı tekniğinde güçlükler içeren bir çalışma yapmış ve ortaya çıkan yapıt, herhangi bir öğrenci orkes­trasının kolaylıkla çalamayacağı güçlük derecesinde olmuştur: Hare­ketli bir ritim yapısı, aynı zamanda aksak ritimlerin dokusu ve bunun yanı sıra makamsal müzikte yer alan “taksim” gibi ağırbaşlı bir akış, canlı havayı gizemsel düşün­ceyle birleştirir (Sinfonietta’nın son “allegro”sunda3-2-2-3 olarak duyu­lan aksak ritim, viyoladan yükselen “taksim” solosuyla bu durumu örnekler). Yapıtın girişindeki “al- legro”ysa bir sonat biçimindedir (bu bölümde çalgı tekniği güçlükleri ortaya çıkar). İkinci bölümde, ma­kamsal müzikteki “seba” ve “segâh” dizileri kullanılarak, ses düzeni ve ses perdesi (entonasyon) sorunları­na ağırlık verilmiştir. Son bölümdeki güçlü ve canlı ritim dokusu, halk müziğinden esinlenümiş 5’li, 7’li, 8’li ve 10’lu birleşik ölçüler ve aksak ritimler içerir.

U.C. Erkin aynı zamanda iyi bir piyano sanatçısı olduğundan, pi­yano için de pek çok yapıt bestele­miştir . Sözgelimi,1965-66 yıllarında gerçekleştirmiş olduğu Piyano için Konçertant Sen/oni’nin birinci bölü­mü, halk müziği kişiliğinde kısa bir girişten oluşur. İkinci bölüm, piyano soloda duyulan gizemsel bir kişilik taşır; üçüncü bölüm, orkestranın tümünün katkısıyla bir motif getirir ve halk müziği canlılığındaki bu motif sürekli yinelenip gelişerek, parçayı sonuçlandırır. Son bölümün özelliklerinden biri de, piyano dışın­daki çalgıların zaman zaman solo niteliğinde ortaya çıkışıdır.

U.C. Erkin, Konservatuvar’daki görevlerinin yanı sıra, Devlet Opera Orkestrası’m da yönetmiştir. Beste­cinin büyük orkestra için yazdığı yapıtlardan biri 1969’da tamamla­nan Senfonik Bölüm’dür. Giriş’te ksilofon’la duyulan ince-duygulu ezgüer, gizemsel anlatımı hemen sunar. Bu bölüm, kontrfagot ve kontrbasla başlayıp, yavaş yavaş çalgıların tümünün katılmasıyla do­ruğa ulaşır. Coşkulu ritim, parçayı ikinci bölüme bağlar. Bu bölümdeyse, önceki fırtınalı tırma­nışa karşılık, bir sönüş, temponun, her çalgıda teker teker düşüşü olarak duyulur. Sonuca doğru, ilk bölümdeki değişik çalgı renkleri yeniden ortaya çıkar. Ksilofon gene dingin ve tekdüze bir anlatımla gizemini sunar ve aradan çekilir. Yaylı çalgıların düşsel sesleriyle parça sona erer.

Devlet Sanatçısı olan Ulvi Cemal Erkin, “Türk Beşleri” topluluğunun da üyesidir.

BAŞLICA YAPITLARI

Yalnız piyano solo için: Beş Damla (1931); Çocuklar İçin Yedi Kolay Parça (İ937); Duyuşlar (1937); Sonat (1946); Altı Preliid (1965-1967). Orkestra için: İki Dans (1930); Bayram (1943); Karagöz (sahne müziği, 1940); Köçekçeler (1943); Birinci Senfoni (1944-1946); ikinci Senfoni (1948-1951); Keloğlan (bale müziği, 1950) ;Senfonik Bölüm (1969); Senfonik Parçalar (epizodlar, 1970- 1971; tamamlanmamıştır).

Oda orkestrası için: Yaylı Sazlar Dörtlüsü (1935-1936); Piyanolu Beşli (yayb çalgılar ve piyano, 1943); Sinfonietta (yayb çalgılar beşüsi, 1951).

Solo ve orkestra için: Konçertino (piyano ve orkestra için, 1931); Bül­bül ve Aymondördü(ses ve orkestra, 1932′); Piyano Konçertosu (C.H.P. Sanat Ödülü, 1942); Keman Konçer­tosu (1947); Ses ve Orkestra İçin Yedi Halk Türküsü (1965); Konçer­tant Senfoni (piyano ve orkestra için, 1966).

İkililer: Ninni (keman ve piyano için, 1929-1932); Emprovizasyon (keman ve piyano için, 1929-1932); Zeybek Türküsü (keman ve piyano için, 1929-1932); Yedi Türkü (ses ve piyano için, 1936).

Koro için: İİd Sesli Türküler (iki sesli koro için, 1936); Yedi Türkü (karışık koro için, 1943); Koro İçin On Tür­kü (1963).