Erdişilik Nedir?

Erdişilik, Aynı bireyde iki cinsliğin bir arada bulunma durumu.

Erdişilik olgusuna, ender olarak bütün bir dalda (sözgelimi, yassı- kurtlar), çoğunlukla da daha İcüçük sınıflarda (halkalıkurtlar, sülükler, solucanlar) ve öbeklerde, hattâ genellikle, ayrı eşeyli, yani bireyleri ayrı ayrı cinslikli dallara bağlı cinslerde raslamr. Erdişi hayvan­larda genellikle bir yumurtalık ve bir erbezi vardır; salyangoz gibi bazılarındaysa, tersine, hem erkek, hem dişi cinsellik hücreleri üreten tek bir erdişi bez bulunur. Her iki cinsellik hücresinin aynı anda ol­gunlaşmasına ender raslamr; cins­lere göre ya sperma hayvancıkları (spermatozoyitler) yumurtacıklar­dan önce (tezerli erdişilik) ya da yumurtacıklar sperma hayvancıkla­rından önce (tezdişili erdişilik) olgunlaşır. Aynı bireyde oluşan cinsellik hücrelerinin kendi arala­rında çiftleşmeleri olan kendi ken­dini dölleme, kuraldışı bir durum­dur; bununla birlikte yasşıkurtlar, gömlekliler (Tunicata) ve karındanbacaklılarda (yassı tatlısu salyan­gozu, özellikle buliminus) bu durum gözlenir. Karındanbacaklı bir yu­muşakça olan buliminusta, erkektik organı dişilik organına girer. Daha genel olarak, yer solucanı ve salyangoz gibi erdişi hayvanlar, biri erkek biri dişi gibi işlev görerek, ikişer ikişer çiftleşirler: Buna çap­raz döllenme adı verilir. Omurgalılarda düzenli bir erdişiliğe aşağı yukarı hemen hiç raslanmaz. Bununla birlikte birçoğunda cinsliği belirleyen etmenlerin dengesi öyle­sine naziktir ki, cinsellik bezleri iki seçenek arasında “kararsız kalmış” gibidir; yumurtacıklar ve sperma sıvısı aynı anda oluşma eğilimin­dedir. Sözgelimi, yuvarlakağızlılarda, yavrularda her iki cinsellik hücreleri aynı cinsellik bezinin değişik noktalarında gelişir. Daha sonra, genellikle bir cinstik öbürüne üstün gelir; ama taşemenlerin,” bütün yaşamları boyunca ara eşeyli ve kısır kaldıkları da olur. Hani balığı gibi çeşitli kemiktibalıklar, yavruyken dişidirler; ama sonra erkek olurlar. Buna benzer olaylar ikiyaşayışlılarda da gözlenir: Söz­gelimi erkek kara kurbağasında, erbezinin yanı sıra, yumurtahğa ben­zer yapıda, Bidder organı diye adlandırılan bir organ daha vardır. Genç erkek kurbağalar, öbür cinse doğru eğilim gösterirler.

Ara Eşeylilik Karma Eşeylilik

İnsan dölütünde de benzer biçimde, aynı zamanda yumurtalık ve erbezi taslağı gösteren karışık bir cinsellik bezi vardır; bu iki bölümden biri zamanla geriler. İnsanda erdişilik (aslında ara eşeyliliktir), özellikle bazı sporcuların kadın mı erkek mi sayılmaları konusunda büyük tartış­malara yol açmıştır. Bu tür tartış­maları sona erdirmenin en kesin yolu, kromozomların incelenmesi­dir. Bir başka yöntem de, kişinin hücrelerinde, dişi cins hücrelerine özgü küçük bir kromatin (kromo­zomları oluşturan madde) yığını olan “Barr cisimciği”nin aranma­sıdır. Sığırgillerde ilgi çekici bir ara eşeylilik olgusu bilinir. Bir inek farklı cinsten iki ikiz (daha doğrusu yalnızca ikiz) embriyo taşıyorsa, atardamarları arasındaki bağ, er­kek hormonlarının dişi embriyoya geçmesine yol açar: O zaman dölüt “erkekleşir” ve kısırlaştırılmış bir inek görünümü alır.

Genetik Anormallikler

Bütünüyle genetik olan öbür cinsel anormallikler, kromozomların yu­murta içinde anormal dağılımına bağlıdır. Böyle bir durumda orga­nizma, erkek ve dişi hücrelerin yan yana gelmesinden oluşur. Karma eşeylilik denilen bu durum, bö­ceklerde ve kuşlarda gözlenir. Söz­gelimi, karma eşeyli bir şakrak ku­şunun karnının yarısı erkek gibi pembe, öbür yarısı da dişi gibi gri olur. Bazı durumlardaysa hayvanın bütün hücreleri aynı kromozom yapısında, ama hayvan ne erkek ne dişidir. Bu durum da, özellikle sirke sineklerinde gözlenen bir ara eşeyliliktir.

Hadi Paylaş!