Fransız matematikçisi ve gökbilimci­si Laplace Kimdir?

Fransız matematikçisi ve gökbilimci­si (Beaumont En Auge, Normandiya, 1749-Paris, 1827).

Aşağı Normandiya’da orta halli küçük bir çiftçinin oğlu olan Pierre Simon de Laplace, küçük yaşta,doğduğu kentte­ki, benediktenlerin yönettiği koleje gir­di. Olağanüstü yetenekleriyle 20 ya­şındayken D’Alembert’in dikkatini çe­ken Laplace, Paris’e giderek Krallık Askeri Okulu’nda matematik öğret­menliği görevi aldı. 1773’te Bilimler Akademisi’ne girdi.

Fransız Devrimi sırasında, Ağırlıklar ve Ölçüler Komisyonu üyeliğine atan­dı ama 1793’te Lavoisier ve Coulomb’ la birlikte komisyondan çıkarıldı. Bu­nun üstüne Melun’e giderek Expositionde systeme dumonde ’uf Dünya Sis­temi’nin Açıklanışı) yazmaya başladı ve yapıt 1796’da yayımlandı. Laplace, bu yapıtta Güneş sisteminin ve sistem içinde egemen olan kuvvetlerin tam ve kesin bir betimlemesini yaptıktan son­ra, kısa bir bölüm içinde (yapıtın son bölümü), Kant’ın aynı konu üstünde­ki çalışmalarından habersiz olarak, Güneş sisteminin oluşumu üstündeki varsayımlarını açıkladı. Kant Laplace kuramı adı verilen bu kuram, XIX. yy. boyunca, Güneş sisteminin doğuşuy­la ilgili çalışmaların temelini oluş­turdu; bu kuram, kısa bir süre bir ke­nara atüdıktan sonra, günümüzde, ye­niden canlanarak evren oluşla ilgili çe­şitli araştırmaların temel varsayımı­nı oluşturdu.

Napolyon tarafından içişleri bakanlı­ğına atanan, bu görevden ayrıldıktansonra da gene Napolyon tarafmdan pek çok kez ödüllendirilen Laplace, daha sonra Napolyon’a karşı bir tu­tum benimsedi ve Louis XVIII’in ya­nında yer aldı. Napolyon, Laplace’ı imparatorluk kontu yapmıştı, Louis XVIII’se ona marki unvanını verdi ve Legion d’honneur’le ödüllendirdi. 1806’dan sonra Laplace, Arcueil’de yaşamaya başladı, kimyacı Berthollet ile dostluk kurdu.

Laplace ve Berthollet’nin çevresinde, aralarında Arago, Biot, Chaptal, Gay  Lussac ve Poisson’un da bulunduğu birkaç bilim adamı zaman zaman top­lanarak bilimsel konular üstünde tar­tışmalar yapmaya başladılar.

Laplace’ın Çalışmalardaki İki Doğrultu

Laplace’ın çalışmalarında başlıca iki ana doğrultu egemendir: Gökcisimle­rinin hareketi ve biçimi; olasılıklar ku­ramı.Laplace, 1773’te, gezegenlerin ortala­ma hareketinde çok uzun süreler için­de ortaya çıkan bir düzensizlik bulun­madığını gösterdi; 1784’te Jüpiter ve Satürn’ün hareketlerindeki bellibaşlı düzensizliklerin nedenini buldu; 1812’de Theorie Analytique des Probabilites’yi (Olasılıkların Çözümsel Kuramı) yayımladı; bu yapıtın 1814’teki ikinci baskısında bulunan Essai Philosophique sur les probabilites (Olasılıklar Üstüne Felsefi Dene­me) başlıklı giriş yazısında, matema­tiği kullanmaksızm raslantı geometri­sinin ilkelerini ve sonuçlarım açıkla­dı. Laplace zaten raslantımn matema­tiksel kuramına aşırı bir ügi ve güven duyuyordu. Her ne kadar, çözümleme­nin raslantı kuramına uygulanmasıyla ilgili çalışmaları bir model olarak ka­bul ediyorsa da, buradan“insansal” düzeyde çıkarsadığmı ileri sürdüğü uygulamalar pek inandırıcı olmadı. Laplace’ın en önemli yapıtı Traite de mecanique celeste ‘tir (Gök Mekaniği İncelemesi); bu yapıtm birinci baskısı­nın beş cildi 1798-1825 yıllan arasın­da yayımlanmıştır ve Newton meka­niğinin gelişmesinde en üst noktada yer alır.

Hadi Paylaş!