Evren’den gelen, Yer atmosferinde ve Yer yüzünde özellikle fiziksel ve biyolojik bakımdan ilgi çekici tepkimelere yol açan, çok yüksek enerjili taneciklerden oluşmuş ışınım.
Kozmik ışınların incelemesine ilk kez Gockel başladı (1910); Millikan ise iyonlaştırma etkilerini ve madde içine işleme özelliklerinin güçlü olduğunu ortaya çıkardı.
Kozmik ışınlar elektronlardan, fotonlardan, nötronlardan (kesin değildir), özellikle protonlardan (% 75), helyum atomu çekirdeklerinden (% 20) ve daha ağır elementlerden oluşurlar. Büyük bir hızla hareket eden bu taneciklerin enerjileri de çok büyüktür: Bu enerji en güçlü hızlandırıcılarda taneciklere iletilen enerjinin yüzlerce katıdır. Bunları hızlandırıp çok yüksek enerjiler veren süreç iyi bilinmemekte, büyük bir olasılıkla Gökadamız içindeki yaygın magnetik alanlarla ilgili olduğu sanılmaktadır. Güneş’in ya da Yer’in magnetik alanı içinde tanecikler sapmamaktadırlar. Söz konusu ışınlar Geiger-Müller sayaçlarıyla ya da Wilson odaları yardımıyla ortaya çıkarabilmektedirler. Yer sürekli olarak bu tanecik akışını almakta ve atmosferin üst bölümleri kozmik ışınlarla havadaki azot ve oksijen çekirdeklerinin şiddetli bir çarpışma yeri olmaktadır. Bu çarpışmalar, ortalama yaşam süreleri çok kısa olan kararsız taneciklerin (mezonlar ve müonlar) oluşmasına yol açmaktadır.
Kozmik Işınların Kökeni
Kozmik ışınların kökeni konusunda değişik varsayımlar ortaya atılmıştır; kimilerine göre, ağır atomların yok olması, kimilerine göreyse Evren’imizin oluşumunda varolduğu sanılan kıyametin yol açtığı ışınımlar söz konusudur. Ama bazı kozmik olaylarla (özellikle ender olarak rastlanan protonlu olaylar) Güneş’in renk küresel püskürmelerinin en şiddetli olanları arasında sıkı ilişki bulunduğu saptanmıştır. Kozmik ışınlardaki daha küçük değişimler Güneş’teki küçük püskürmelerle bağlantılıdır. Ama bu olgu, kozmik ışınımın Güneş kökenli olduğunu kanıtlamaz. Bunlar belki de yıldız ya da gökada kökenlidirler ve birincil kozmik tanecik akımının değişimine yol açan, Güneş etkinliğine bağlı gezegenlerarası olaylardan etkilenmiş olabilirler.
Son Yorumlar