İsmet İnönü ve Lozan’da

Savaş Alanından Barış Masasına

İsmet İnönü 1925’te başbakan olduğu dönemde

Türk-Yunan savaşı Türk ordusunun zaferiyle sonuçlanınca, İtilaf Devletleri’nin ateşkes önermeleri üzerine 3-11 Ekim 1922 tarihleri arasında Mu­danya’da bir konferans düzenlenme­si kararlaştırıldı. Ingiliz, Fransız, İtal­yan delegelerinin katıldığı konferans­ta Türkiye’yi İsmet Paşa temsil etti. Oldukça tartışmalı ve zaman zaman sıcak savaşı gündeme getirebilecek ortamda geçen konferansın sonunda, Trakya’nın Yunanlılar tarafından sa­vaşsız boşaltılması sağlanmıştı. Mu­danya Konferansı’na göre, kısa bir sü­re soma barış yapılması gerekiyordu. İtilaf Devletleri bu kez de yeni bir kon­feransın Lozan’da toplanması öneri­sinde bulundular. Mustafa Kemal Pa­şa, Mudanya Konferansındaki başa­rısını göz önüne alarak, İsmet Paşa’ yı Lozan’a gidecek heyetin başkanlı­ğına hiç duraksamadan seçti. Bu gö­revin bakan düzeyinde yerine getiri­lebilmesi için de Hariciye vekili Yusuf Kemal Bey’den istifasını rica etti ve İsmet Paşa Hariciye vekili olarak Lo­zan’a giden heyetin başında yer aldı.

24   Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Anlaşması’yla yeni Türk devletinin bağımsızlığı kabul edilmiş, kapitülas­yonlar kaldırılmış, komşularıyla sınır­ları belirlenmiş oluyordu. İsmet Paşa savaş alanlarındaki başarısını diplo­masi alanındaki başarılarıyla pekişti­rerek Türkiye’ye döndü, bir süre da­ha Hariciye vekilliği görevini sürdür­dü. Gazi Mustafa Kemal Paşa, cum­hurbaşkanlığına seçilince, yeni Cum­huriyetin ilk bakanlar kurulunu oluş­turma görevini de İsmet Paşa’ya ver­di (30 Ekim 1923). Bir süre sonra da Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi) baş­kanlığını İsmet Paşa’ya devretti (19 Kasım 1923). Ancak İsmet Paşa rahat­sızlığı nedeniyle başbakanlık görevi­ni 21 Kasım 1924’te bırakmak zorun­da kaldı. Şeyh Sait isyanı patlak ve­rince Mustafa Kemal, kendisini ikin­ci kez başbakanlığa getirdi (3 Mart 1925). Başbakanlık görevinde 12 yıldan fazla kalan İsmet Paşa, Atatürk’ ün önderliğinde girişilen bir dizi dev­rimin en sadık izleyicisi ve savunucu­su oldu (İsmet Paşa, siyasal yaşama geçtiği halde askerlik görevini de sür­dürüyordu: 1926’da orgeneralliğe yükselmiş, 30 Haziran 1927’de de as­kerlikten emekli olmuştur). İsmet İnö­nü, Atatürk’le bazı konularda anlaş­mazlığa düşünce, bir süre izinli sayıl­dı, daha sonra resmen istifa ettiği bil­dirildi (20 Eylül 1937). Ama, İsmet İnö­nü’nün Atatürk’le özel dostluğu sür­dü; hatta Atatürk hastalığı sırasında İsmet İnönü’yü Dolmabahçe Sarayı’nda misafir etti.

Hadi Paylaş!