Anadolu halılarının klasik biçimleri yanında, tamamen farklı bir görünümü olan Osmanlı Saray halılarında, tüm Osmanlı sanat kollarında yer alan doğalcı yaprak ve çiçek dekoru kendini gösterir. Öbür Türk halılarından farklı olarak Osmanlı Saray halıları Sine düğümü (İran düğümü) ile dokunmuştur: Desenler çok ince ve zengin olduğu için, bu halıların dokunmasında uçları birbirine daha yakın olan İran düğümü yeğlenmiştir. Düğümler yün ve pamuktandır; ipek düğüme rastlanmaz. Yalnızca argaç ve arif’larda ender olarak ipek kullanıldığı görülür. Bunların düğümleriyse daha sıkıdır ve kadifeyi anımsatan yumuşak bir etki bırakır. Zemin ile bordür arasında büyükçe bir ayrılık görülmez. Hançer gibi kıvrık, damarlı yapraklar, rozet çiçekleri, kıvrık dallar ve nar çiçekleri bu tür halılarda en çok görülen motiflerdir. Kimi zaman doğaya çok yakın lale, sümbül ve güller de halı desenleri içinde yer almıştır.
İran halılarında görülen madalyon düzeni, Osmanlı Saray halılarında, sonsuz bir düzenlemeye konularak ve Türk halı tarzına uydurularak kullanılmıştır. Ama bu halılarda, madalyonlu Uşak halılarından farklı olarak, madalyon düzeni ikinci planda kalmıştır. Osmanlı Saray halılarında asıl örnek, sonsuzluğa göre çizilmiş desenden oluşur. Madalyonlar ve köşe dolguları fazlasıyla küçülerek, oluşturulan sonsuz örneğe uydurulur. Sonsuza doğru uzanan zemin örneğinden alınan kesitlerle yeni hah zeminleri oluşturulmuştur.
Osmanlı Saray halılarının desenlerini çizen sanatçılar, bütün bu çeşitlilik içinde çok sağlam kompozisyonlar oluşturmuşlardır. Bu sanatçıların çizdiği ve Türk çiçeği adı verilen lale, sümbül, karanfil ve gülün işlenmesindeki beceri, zenginlik yanında kompozisyon sağlamlığı, Osmanlı Saray halılarında yüksek bir sanatın varlığını ortaya koyar.
Türk halı sanatında o zamana dek kullanılan Gördes düğümü ve Türk düğümü, onca sağlamlığına karşın, kıvrık ve çok ince ayrıntıları bulunan örneklerin yapılmasına elverişli olmamıştır. Çok zarif ve ince desenlerin yapılmasında, bu nedenle, Sine düğümü kullanılmıştır.
Son Yorumlar