Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri Nelerdir? Parlamenter rejimlerde, Cumhurbaşkanına bir çok görevler verilmekte ve bazı yetkiler tanınmaktadır. Cumhurbaşkanına en geniş yetkiler, Cumhuriyet dönemi içinde 1982 Anayasası ile verilmiştir. Anayasa 104. maddesinde Cumhurbaşkanının görev yetkilerini sistemli bir biçimde sıralamıştır.

Cumhurbaşkanının Temsil ve gözetme ile ilgili görevleri

Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Devletin başı olan Cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Ulusunun birliğini temsil etmek; yabancı devletlere temsilci göndermek, yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek.
2. Anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu bir biçimde çalışmasını gözetmek.

Cumhurbaşkanının Yasama ile ilgili görevleri

Cumhurbaşkanına tanınan yasama ile ilgili görevlerden bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Gerekli gördüğünde, yasama yılının ilk günü açılış konuşması yapmak.
2. Gerekli gördüğünde, Meclisi toplantıya çağırmak.
3. Meclisçe kabul edilen yasaları yayımlamak; gerekli gördüğünde, bir kez daha görüşülmek üzere Meclise geri göndermek
4. Anayasa değişikliğine ilişkin yasaları, gerekli gördüğünde halkoyuna sunmak.
5. Yasaların iptali için, Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak.
6. Meclis seçimlerinin yenilenmesine karar vermek. 

Cumhurbaşkanının Yürütme ile ilgili görevleri

Bunlar, aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Başbakanı atamak ve çekilmesini kabul etmek; Başbakanın önerisi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek
2. Gerekli gördüğünde, Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek ve toplantıya çağırmak.
3. Uluslararası andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak.
4. Meclis adına başkomutanlığı temsil etmek; silahlı kuvvetlerin kullanılmasına karar vermek.
5. Milli Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek.
6. Sıkıyönetim ve olağanüstü hal ilan eden ve bu alanda kanun hükmünde kararname çıkaran Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek,
7. Belli koşullar altında, kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak,
8. Kararnameleri imza etmek ve bazı kamu görevlilerini atamak, veya seçmek.

Cumhurbaşkanının Yargı ile ilgili görevleri

Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin bir bölümünü, Cumhuriyet Başsavcısını ve vekilini, Askeri Yargıtay üyelerini, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.

Cumhurbaşkanının Diğer görevleri

Cumhurbaşkanının görevleri, yalnız yukarıda sıralanmış olanlar değildir. Anayasanın başka maddeleri ile de Cumhurbaşkanına bazı görevler verilmiştir. Cumhurbaşkanına Anayasa dışında, başka yasalarla da görev verme yoluna gidilmektedir. Örneğin Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanunu, yönetim kurulu üyelerinin bir bölümünün atanması, ya da gösterilen adaylar arasından seçilmesi görevini Cumhurbaşkanına vermiştir.

a) Cumhurbaşkanına tanınan önemli yetkilerden biri, Cumhurbaşkanının tek başına bazı kamu görevlilerini atanmasına ya da seçmesine ilişkin olan yetkisidir. Cumhurbaşkanı bu tür yetkisini kullanırken başbakanın ve ilgili bakanların imzalarına gerek yoktur.

Cumhurbaşkanı, bu görevini iki biçimde yerine getirmektedir. Bunlardan biri, başka kurum, ya da kuruluşlarca önerilen adaylar arasından birini seçme yolu, diğeri de, herhangi bir öneri olmadan doğrudan doğruya atama yoludur. Örneğin, Askeri yargıtay üyeleri, birinci sınıf askeri hakimler arasından Askari Yargıtay Genel Kurulunun üye tam sayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla her boş yer için göstereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca seçilir (m. 156/3). Buna karşılık, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan Devlet Denetleme kurulu üyeleri, doğrudan doğruya Cumhurbaşkanınca atanır (m. 108/3).

b) Anayasa ile Cumhurbaşkanına tanınan yetkilerden biri de «Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi» çıkarma yetkisidir. Cumhurbaşkanı bu yetkisini yalnız, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin kuruluşu, teşkilat ve çalışma esasları, personel atama işlemlerini düzenlemek için kullanılabilir (m, 107). Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi kurumu, Anayasanın Milli Güvenlik Konseyinde görüşülmesi sırasında Anayasaya girmiştir. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Ana-yasa ve yasalara aykırı olamaz. Nitekim, yasa ile düzenlenmesi gereken hususlar için 1983 yılında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Teşkilat Kanunu» çıkarılmıştır. Böyle olmakla birlikte, Anayasaya göre, Cumhurbaşkanının resen imzaladığı kararlar aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercilerine başvurulamaz (m. 105).